Lekcija iz istorije

Oni koji pričaju da su Srbi izgubili u ratu u BiH, trebali bi razmisliti o onoj da “istoriju pišu pobjednici”. Potreba Haškog tribunala da kroz sudske presude piše istoriju, a ovih dana i Ustavnog suda BiH, pokazuje da Srbi nisu poraženi i da sve ono što je rađeno u postdejtonskom periodu ima za cilj da prekroji istoriju dešavanja tokom krvavog sukoba u BiH.

Istorija je učiteljica života, rekli su stari Latini. Dva milenijuma kasnije u BiH ona postaje i test mentalne zrelosti. Jer kako drugačije objasniti politički sistem i državu gdje se najviša pravosudna institucija bavi lekcijom u udžbeniku istorije za 9. razred? Takva država nije uređena, nego ludnica sa zakonima.

Istorija jeste nauka o prošlosti, ali njeno poznavanje može doprinijeti odličnom razumijevanju sadašnjosti i planiranju budućnosti. Ništa pogubnije za istoriju nema nego kada postane dio političke platforme i kada se na njoj grade ideologije. “Istoriju ostaviti istoričarima” nije samo fraza, nego spasonosno rješenje. Jer kad dođe u posjed populističkih ideologija i političara, može postati smrtonosno oružje.

NJena najdublja tajna jeste u tome što kada se poznaje može donijeti mnogo. Ali kada se počne tumačiti paušalno, baš kao i ustav, može izroditi nakazne politike. Takvo poigravanje sa istorijom izrodilo je najbolesnije od ljudskog roda - nacifašističku ideologiju. I istorija je zabilježila ovaj, ali i mnoge druge slučajeve kada ona postane oružje političara. No, ljudski rod još nije vidio kakvo zlo se može izroditi kad postane oružje “prava”.

I u istoriji, baš kao i u pravu, svako slovo može biti važno. A pogrešno tumačenje i od zakona i od istorije napravi haos. Ustavni sud BiH uspio je u obojem.

Haški tribunal ustalio je praksu da se sudske presude uzimaju kao nesporni istorijski izvori. Kada takva namjera nije proizvela ništa unutar BiH, bivši visoki predstavnik Valentin Incko takvu namjeru pokušao je ozakoniti i to udarajući i na slobodu govora. Kada ni to nije dalo nekog efekta, pojavio se Ustavni sud BiH koji pokušava da piše udžbenike. Dakle, istorija nas uči da ovo nije došlo tek onako, nego da je riječ o jednom kontinuitetu koji traje već par decenija.

A koliko paušalno tumačenje istorije može iskriviti realnost, pa na kraju i dovesti do zla možemo posvjedočiti i iz onog što je eskaliralo ‘90-ih godina. Uzroci raspada Jugoslavije i rata na ovim prostorima jesu kompleksni i višeslojni, ali važno je i to kako su pojedinci tumačili istorijske događaje. Prije svega, od toga da su komunisti pisali istoriju u kojoj je doprinos srpskog naroda nepravedno umanjen, a zločini nad njim sramotno umanjeni, dok su istovremeno ostalim narodima date nezaslužene zasluge, a njihovi zločini abolirani. Ili, kako je to najkraće opisao episkop pakračko-slavonski, “ne možete objasniti Srebrenicu dok ne objasnite Jasenovac”.

Mnogo toga je ostalo sakriveno, zašušmuljeno, a mnogi su i abolirani. Tako su se izrodili narodi bez istorije, a koja im je naknadno pisana u partijskim prostorijama. Na toj istoriji oni su dobijali politička prava i izrađivali ideologije koje su Jugoslaviju gurnule u krvavi sukob.

I zato se može razumjeti i danas kada se pišu neke paralelne istorije, čiji jedini izvor su političko-sudske presude, jer i ona služi da se abolira sva nepočinstva i sakrije istina. Narod koji ne zna svoju istoriju, osuđen je da mu se ponavlja. Ali narod ili politička, u ovom slučaju pravosudna institucija, koji želi da piše drugima istoriju, nužno rađaju novo zlo. Daj Bože da nije tako.

Ne treba sumnjati nijednog trenutka da znaju šta rade. Ali najveća lekcija iz istorije koju svi treba da naučimo je da je ovo kontinuitet nakazne namjere da se jednom narodu otme identitet. I ne ukidaju oni lekcije, jer štite ustavna prava građana, nego jer jedino čega se boje je knjiga. Znaju da su njihove knjige partijski pamfleti, da su naučnike prisvojili, simbole prilagodili, a vladare izmislili. A to što pokušavaju da otmu Srbima istoriju govori da imaju šta oteti. Mi sve i da želimo, ne bismo kod njih imali šta prekrajati.