Vranješ: Da li London, Berlin i Brisel sanjaju novu superviziju u BiH?

Interes zvaničnog Brisela, Berlina i Londona jeste da se po svaku cijenu manifestuje da je BiH institucionalno sposobna da riješi trenutnu političku krizu, kako bi to bio argument za otvaranje poglavlja za pregovore, a ukoliko kriza potraje, BiH će pokazati ne samo nesposobnost, nego će konkretno dovesti u pitanje kandidatski status, što kvari planove za uspostavljanje novog modela strane supervizije u BiH, naveo je profesor Aleksandar Vranješ.

Vranješ je upitao da li London, Berlin i Brisel uopšte više vide BiH kao buduću članicu EU ili prosto traže modalitet da kroz EU integracije stvore jedan novi oblik njihove supervizije, bez Savjeta bezbjednosti, SAD, Rusije, Kine, koji bi se uslovno nazvao "briselska supervizija".

Autorski tekst profesora Vranješa Srna prenosi u cijelosti:

Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija proteklih dana tri puta se bavio BiH - dva puta na zatvorenim konsultacijama i jednom kroz zajedničko saopštenje svih članica.

Na bazi onoga o čemu je javnost bila upoznata, primjetno je da Kristijan Šmit i njegova neokolonijalna uprava u BiH gube podršku SAD. Velika Britanija i Francuska su u Ujedinjenim nacijama nastavile da insistiraju na opstanku OHR-a i ako tome dodamo podršku koju lažni visoki predstavnik uživa u vlastitoj državi, jasno je ko danas jedino još podržava stranu neokolonijalnu upravu u BiH.

Tome treba pridodati i Šmitovu skorašnju izjavu da će se OHR zatvoriti tek kad BiH postane punopravna članica EU, odnosno nikada, te se na kraju možemo zapitati – da li London, Berlin i Brisel uopšte više vide BiH kao buduću članicu EU ili prosto traže modalitet da kroz EU integracije stvore jedan novi oblik njihove supervizije, bez Savjeta bezbjednosti, SAD, Rusije, Kine, koji bi se uslovno nazvao "briselska supervizija".

Time bi se stvorio novi model nametanja i prekonfiguracije BiH kroz EU reforme pod palicom trojke - London, Brisel i Berlin. Ako testiramo ovu hipotezu kroz sljedeće pobrojane činjenice, dobićemo zanimljiv scenario.

Evropska unija insistira na selektivnom poštovanju vladavine prava u BiH. To znači da se prema njihovom shvatanju lažni visoki predstavnik može miješati u pravosuđe zloupotrebljavajući ga za političke obračune, samo ukoliko je riječ o liderima iz Republike Srpske, koji onda moraju poštovati te montirane procese da bi to EU ocijenila kao vladavinu prava.

To u prevodu znači da se montirana presuda protiv predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika mora poštovati i da trojica predsjednika iz Republike Srpske moraju biti privedeni po Šmitovom krivičnom djelu "napad na ustavni poredak".

Evropska komisija je u svom Mišljenju o napretku BiH iz 2019. godine osuđivala upotrebu tzv. "bonskih ovlašćenja", dok danas ova diktatorska ovlašćenja ne samo poštuje nego njihovu primjenu kategoriše kao uslov za dalji napredak BiH ka Evropskoj uniji.

Naravno ne eksplicite, više kroz izbjegavanje konteksta, nepominjanje Šmitovih nametanja i poličkih procesa, simplifikujući kompleksnu političku situaciju na secesionizam i nepoštovanje vladavine prava.

NJemačka je otišla i korak dalje i u odgovoru Savezne vlade na poslanička pitanja AFD, navodeći da je Šmit unaprijedio vladavinu prava u BiH.

Naravno, svakome iole objektivnom posmatraču jasno je da je zapadna supervizija pretvorila BiH u koloniju i da tu nema niti vladavine prava niti onih evropskih demokratskih dostignuća za koje se trojka, London, Berlin i Brisel, deklarativno zalaže.

Ono što je interes i zvaničnog Brisela, NJemačke i Londona jeste da se po svaku cijenu manifestuje da je BiH institucionalno sposobna da riješi trenutnu političku krizu, kako bi to bio argument za otvaranje poglavlja za pregovore. Ukoliko kriza potraje, BiH će pokazati ne samo nesposobnost, nego će konkretno dovesti u pitanje svoj kandidatski status, što kvari planove za uspostavljanje novog modela strane supervizije u BiH.

Da bi ovo spriječila, trojka - Berlin, London i Brisel se angažovala oko prekonfiguracije vlasti na nivou BiH, ne bi li napravila novu proevropsku koaliciju za potrebe nove "briselske supervizije".

Bošnjačke partije na vlasti nije trebalo mnogo ubjeđivati u ovaj scenario. Razočarane trenutnim odnosom SAD prema BiH, sve su oči usmjerile prema Londonu, Berlinu i Briselu koji ih uvjeravaju da su oni oslonac buduće centralizacije BiH kroz reforme na evropskom putu posredstvom kojih će se nastaviti razvlašćivanje Republike Srpske i prenos nadležnosti na centralni nivo vlasti.

Od opozicije iz Republike Srpske očekuju kooperativnost na planu evropskih integracija i distanciranje od Dodikove suverenističke politike, kako bi se time kvalifikovali za ulazak u vlast na nivou BiH.

I bošnjačke partije na vlasti i opozicija iz Republike Srpske jednako vide narednih dvanaest mjeseci kao ključne za svoju političku budućnost i opstanak, te su požurile da što prije naprave novu koaliciju.

Ono što je otežalo realizaciju scenarija jeste pozicija HDZ-a i Dragana Čovića. Bez obzira što oni slijede uputstva na liniji Brisel-Zagreb-Mostar, postojeće iskustvo ih uči da nema više mnogo teoretisanja, nego se njihovo učešće mora konkretno platiti usvajanjem izmjena Izbornog zakona. Na toj prepreci je ovaj scenario ozbiljno zapeo.

Koliko god se deklarativno predstavnici bošnjačke "trojke" izjašnjavali o pravednosti legitimnog predstavljanja sva tri konstitutivna naroda, u isto vrijeme su svjesni da bi time sebe ispisali iz političkog i društvenog života Bošnjaka.

Koliko god ga Berlin, Brisel i London uvjeravali da će ispratiti proces izmjene Izbornog zakona, čak kada je riječ i o kontroli stranih sudija u Ustavnom sudu BiH, Čović nije pokazao spremnost da napravi ustupak na veresiju. Tek onog momenta kada novi Izborni zakon obezbijedi legitimno hrvatsko predstavljanje, HDZ bi razmotrio ponovno vezivanje zastava u FBiH.

Opozicija iz Republike Srpske, koja u ovom scenariju ima najnižu cijenu u pregovorima za ulazak u koaliciju, bila bi zadovoljna samo da Dodiku vidi leđa.

NJeni pokušaji uslovljavanja koalicije sa integritetom izbornog procesa, digitalizacijom glasačkog postupka, ubrzanjem evrointegracija i borbom protiv korupcije, doveli su njihove bošnjače partnere vjerovatno do smijeha. Nikada jeftinije nisu pregovarali sa nekim partijama iz Republike Srpske koje su, ogrezle u mržnju prema Dodiku, spremne da potpišu šta god treba samo njemu lično da nanesu štetu.

Zato je scenario o "briselskoj superviziji" iz perspektive opozicije iz Republike Srpske potpuno prihvatljiv.

Iako ima višak volje, ono što muči London, Brisel i Berlin je manjak političkog kapaciteta opozicije iz Republike Srpske. Jasno je da trendovi ne idu u prilog ni SDS-u ni PDP-u, jer sa ovim političkim kursom nemaju šta da traže na izborima 2026. godine. S druge strane, ove političke partije su sve karte stavili na hapšenje Dodika, raspad vladajuće koalicije u Republici Srpskoj gdje bi se pojavile kao "nužno zlo".

Zato i njima, kao i političkom Sarajevu, jednako smeta nesposobnost državne zajednice i činjenica da institucije BiH ne funkcionišu na teritoriji Republike Srpske.

Opozicija je spremna da napravi sve ustupke, da obezbijedi prohodnost odlučivanja od Savjeta ministara do oba doma Parlamentarne skupštine po zahtjevima Brisela, da prihvati sve zakone koje EU traži, samo da vidi politički kolaps Milorada Dodika i SNSD-a. I, kako se to ne dešava, njena nervoza postaje sve vidljivija, a probosanstvo sve izražajnije.

Zato joj i ne smeta što bi ovaj scenario doveo do novog talasa unitarizacije pod oblandom EU integracija i dodatnog umanjivanja autonomije Republike Srpske. I, već sada je opozicija dala garancije da će ostati vjerni BiH i CIK-u, ukoliko se izbori u Republici Srpskoj 2026. godine budu održali prema srpskom izbornom zakonu i pod ingerencijom Republičke izborne komisije.

Na kraju, bez obzira koliko London, Berlin i Brisel kuju nove planove i sanjaju nove supervizije u BiH, kojim bi dodatno umanjili poziciju srpskog naroda, ovaj scenario ima gomilu manjkavosti.

Prvo, olako su otpisali poziciju SAD i činjenicu da je ta država toliko duboko penetrirala u sistem donošenja odluka u BiH tokom posljednje tri decenije da je teško zamisliti da bi se toga svega odrekla zarad političkih interesa Londona, Brisela i Berlina.

Scenario zanemaruje i poziciju Savjeta bezbjednosti UN, kao i Rusije i Kine, stalnih članica, koje nekako olako otpisuju iz perspektive njihovog uticaja na procese na Zapadnom Balkanu.

Prelazi se i preko volje srpskog naroda, koja već sad nagovještava da će probosanska opozicija Republike Srpske biti politički kažnjena na narednim izborima.

Naišli su na "tvrd orah" kada je riječ o interesima hrvatskog naroda i još nisu našli rješenje kako da udovolje HDZ-u i time definitivno ne potope bošnjačke partije na vlasti.

Što je najvažnije, uopšte ne računaju da Republika Srpska možda već ima spreman odgovor na ovaj scenario, na mešetarenje Londona, Brisela i Berlina kao i izdaju srpske opozicije. Taj odgovor im se svakako neće dopasti.