Ešdaunov zakon pod lupom struke: Pregovara se o Zakonu o statistici na nivou BiH

Rukovodstva tri statističke institucije u BiH ponovo otvoreno pregovaraju o izmjeni Zakona o zvaničnoj statistici, koji potiče još od Pedija Ešdauna na poziciji visokog predstavnika, ali još nema dogovora o kompletnom tekstu novog akta, jer entitetski zavodi i dalje imaju nedoumica u vezi sa predloženim rješenjem.

Da je postojeći Zakon o zvaničnoj statistici još u fokusu objelodanjeno je u planu rada Agencije za statistiku BiH za ovu godinu, a koji je krajem prošle usvojen u Savjetu ministara.

U tom dokumentu piše da su u proteklom periodu statističke institucije pokušavale usaglasiti predloženu verziju zakona o zvaničnoj statistici BiH od strane Agencije te da je tekst u značajnoj mjeri korigovan u skladu sa sugestijama entitetskih zavoda za statistiku. Tokom rada na ovom pitanju je, kako dalje navode, a uzimajući u obzir da je ostalo niz otvorenih pitanja u vezi sa pojedinim odredbama zakona, zatražena i pomoć međunarodnih eksperata sa ciljem davanja stručnog mišljenja na predloženu verziju teksta. Tako su ad hok konsultacije u vezi sa tekstom održane u januaru i februaru 2024. godine u prisustvu čelnika i stručnog osoblja Agencije i entitetskih zavoda za statistiku, ali i dalje postoje izvjesne rezerve od strane zavoda u Srpskoj i FBiH.

- Riječ je o manjem broju odredaba, ali u isto vrijeme veoma važnim, tako da očekujemo u narednom periodu dalje aktivnosti na usaglašavanju spornih odredaba. Nadam se da ćemo uz maksimalnu kooperativnost iznaći najbolja rješenja i za preostale neusaglašene odredbe i poslati prijedlog zakona u proceduru usvajanja u 2025. godini - navedeno je u planu rada Agencije iz koje do zaključenja ovog broja "Glasa" nisu stigli odgovoriti na pitanja šta je i dalje sporno kada je riječ o trenutnoj verziji teksta novog zakona.

U Republičkom zavodu za statistiku su, s druge strane, za "Glas" pojasnili šta bi sve trebalo da bude definisano tim zakonom i koje su razlike u odnosu na aktuelni koji je na snazi još od 2004. godine.

Zakon o statistici BiH iz te godine je, naime, nametnut od strane visokog predstavnika 2002, a kasnije usvojen u neizmijenjenom obliku u Parlamentu BiH. Sa ciljem poboljšanja primjene zakona, 2005. godine zaključen je sporazum o primjeni jedinstvenih metodologija i standarda pri izradi statističkih podataka BiH, koji su potpisali predstavnici tri statističke institucije i ministri finansija sa tri nivoa vlasti.

U Zavodu za statistiku Srpske podsjećaju da se od donošenja pomenutog zakona 2004, evropska i statistika u BiH znatno izmijenila, napredovala te postojeći zakonski tekst ne samo da nije aktuelan, nego je postao i tijesan okvir koji sputava razvoj statistike. U međuvremenu, usvojen je Kodeks prakse evropske statistike 2011, kao i Opšti principi zvanične statistike u januaru 2014. godine, koji zahtijevaju izmjenu postojećih zakonskih rješenja.

- U tom smislu, predstavnici tri statističke institucije u BiH su tokom 2021. godine radili na pripremi novog zakona o zvaničnoj statistici BiH, da bi otklonili nedostatke i uvažili zahtjeve procesa usklađivanja sa EU. U tekstu zakona izvršena su poboljšanja u smislu preciznijeg definisanja odredaba, međusobnih prava, nadležnosti statističkih institucija, kao i statističkih institucija i proizvođača zvanične statistike, principi rada na strateškim, programskim i planskim dokumentima, metodološkim osnovama, diseminaciji statističkih podataka, kvalitetu, povjerljivosti i slično - precizirao je direktor Republičkog zavoda Darko Milunović.

Podsjeća i na ranije pokušaje izmjene Zakona o statistici BiH 2012. i 2016. godine, ali nije postignuta saglasnost o tekstu i do izmjena nije ni došlo.

- Postojeći zakon je donesen u specifičnim društvenim i političkim okolnostima, sa evidentno centralističkim rješenjima koja se odnose na ulogu Agencije za statistiku BiH. Stav zavoda je da se prilikom izrade zakona mora uvažiti princip teritorijalne administrativne organizacije i podjele u BiH, koji je u skladu sa principima decentralizacije, posebno kad je u pitanju nadležnost za vršenje statističke djelatnosti, prikupljanje, obradu, razmjenu podataka te zaštitu povjerljivih podataka. U tom smislu, zavod je na pojedine odredbe koje su predložene, a koje bi bile suprotne interesima zavoda, stavio rezervu - zaključio je Milunović.

Status kandidata

U Republičkom zavodu smatraju i da aktuelni evropski momenat u BiH traži promjenu postojećeg zakona.

- Prilagođena opšta procjena državnog statističkog sistema BiH (AGA), koju su radili eksperti Evropske unije, pokazala je da bi pojedina rješenja u postojećim zakonima o statistici trebalo da se mijenjaju te su pomenuti eksperti dali i odgovarajuće preporuke, od kojih je određeni broj kvalitetan i primjenjiv na statistički sistem u BiH i Republici Srpskoj. Osim toga, zakon bi trebalo uskladiti i sa pravnom tekovinom Evropske unije, budući da je BiH u međuvremenu stekla status kandidata - zaključili su u zavodu.