Stepinac – Srpski vojnik u službi NDH

Ime Alojzija Stepinca i danas izaziva duboke podjele i kontroverze među istoričarima, teolozima i političarima. Dok ga Katolička crkva u Hrvatskoj slavi kao simbol vjere i otpora, za potomke žrtava genocida Nezavisne Države Hrvatske (NDH) njegovo ime ostaje bolno podsjećanje na jedan od najmračnijih perioda istorije Balkana.

Rođen 8. maja 1898. godine u Krašiću, tada u sastavu Austro-Ugarske, Stepinac je rano stupio u vojnu službu. Tokom Prvog svjetskog rata mobilisan je u austrougarsku vojsku, gdje je služio kao rezervni oficir. Nakon što je ranjen i zarobljen od strane italijanskih snaga, prema nekim izvorima, pridružio se srpskoj vojsci na Solunskom frontu. Iako mu je ponuđen visoki oficirski čin, Stepinac se uskoro odlučio vratiti kući, napustivši vojnu službu.

Godine 1937. postavljen je za nadbiskupa zagrebačkog, u teškom političkom trenutku. Kada su 10. aprila 1941. godine ustaše proglasile NDH, Stepinac nije skrivao svoje simpatije prema novouspostavljenoj državi. Njegovi javni istupi s početka rata, u kojima pozdravlja "slobodu hrvatskog naroda", svjedoče o njegovoj spremnosti da podrži režim, bez obzira na njegovu otvorenu fašističku i genocidnu prirodu.

Za vrijeme ustaške vladavine sproveden je sistematski genocid nad Srbima, Jevrejima i Romima. Masovna ubistva, prisilna pokrštavanja i protjerivanja postali su zvanična državna politika. U tom krvavom kontekstu, Stepinac je ostao figura koja, iako je povremeno apelovala za milost prema pojedincima, nikada nije javno i bezuslovno osudila temelje na kojima je NDH počivala.

Posebno kontroverzan ostaje Stepinčev odnos prema prisilnim konverzijama Srba u katoličanstvo. Pod njegovim nadzorom, Katolička crkva u Hrvatskoj aktivno je učestvovala u "vjerskom prevaspitanju" pravoslavnih Srba, često kao alternativi fizičkom uništenju. Stepinac je ovu praksu u svojim propovijedima pravdao kao "povratak zabludjelih duša", svjesno previđajući brutalnost i nasilje koje su ove konverzije podrazumijevale.

Iako se zalagao za zaštitu konvertita i pojedinih Jevreja, Stepinac nije koristio svoj položaj da bi se otvoreno suprotstavio genocidnoj politici NDH. Njegovo djelovanje ostalo je ograničeno na selektivne, simbolične gestove, koji su više služili očuvanju ugleda Katoličke crkve nego iskrenoj zaštiti žrtava.

Nakon rata, 1946. godine, komunističke vlasti Jugoslavije sudile su mu zbog saradnje s okupatorom i ustaškim režimom. Suđenje je, iako obilježeno političkom atmosferom, ipak bacilo dodatno svjetlo na Stepinčevu kompromitovanu ratnu ulogu.

Danas, pokušaji da se Alojzije Stepinac proglasi svecem nailaze na žestoke kritike, posebno iz pravoslavnog svijeta i među potomcima žrtava NDH. Svetost nije pitanje političkog trenutka, već vječnog moralnog kriterijuma — a Stepinčevo djelovanje za vrijeme rata jasno pokazuje ozbiljna moralna posrnuća.

Stepinac se sretao sa nacističkom delegacijom i svim zločinačkim imenima NDH od Pavelića do Budaka.

📌 Ključni momenti u vezi s Alojzijem Stepincem

8. maj 1898. – Rođen u Krašiću, tada Austro-Ugarska.

1916–1918. – Mobilisan u austrougarsku vojsku; nakon zarobljavanja kratko bio u srpskoj vojsci.

1937. – Postavljen za zagrebačkog nadbiskupa.

10. april 1941. – Proglašena Nezavisna Država Hrvatska; Stepinac uspostavlja odnose s ustaškim vlastima.

1941–1945. – Period masovnih prisilnih pokrštavanja Srba pod okriljem Katoličke crkve.

Maj 1943. – Stepinac u propovijedi pozdravlja postojanje NDH kao ostvarenje hrvatskog ideala.

1946. – Osuđen na 16 godina zatvora zbog saradnje s okupatorom.

1951. – Prebačen u kućni pritvor u Krašić.

10. februar 1960. – Umro u kućnom pritvoru.

1998. – Papa Jovan Pavle II ga proglašava blaženim, što izaziva oštre reakcije.

⚡ Ključne kontroverze

Blagoslov NDH: Stepinac nije osudio formiranje države zasnovane na rasnim zakonima i genocidu.

Prisilna pokrštavanja: Katolička crkva u Hrvatskoj, pod njegovim vođstvom, učestvovala u nasilnom prevođenju Srba na katoličanstvo.

Selektivne intervencije: Pomagao pojedincima, ali nikada nije osudio sistemski karakter zločina.

Svetost pod sjenkom politike: Njegova kanonizacija danas se koristi za političke ciljeve, a ne kao odraz nepristrasne moralne istine.

Zašto je Stepinčeva svetost sporna?

Stepinčeva istorijska uloga ostaje neraskidivo vezana za vrijeme genocida nad Srbima, Jevrejima i Romima u NDH. Njegova pasivnost pred zločinima, selektivno zalaganje za pojedince i javna podrška ustaškom režimu ne ostavljaju prostora za idealizaciju. Kanonizovati Stepinca značilo bi zatvoriti oči pred istorijskim činjenicama i bolom nevinih žrtava.

"Istorija pamti ne samo one koji su činili zlo, već i one koji su ćutanjem omogućili da zlo cvjeta."