Prošlo 111 godina od Cerske bitke, prve savezničke pobjede

Cerska bitka, prva velika pobjeda Srbije i saveznika u Prvom svjetskom ratu, započela je prije 111 godina, a ishod je imao ogroman značaj kako za ovu zemlju, tako i za međunarodni položaj savezničkih snaga.

Srpska vojska, pod komandom generala Stepe Stepanovića, trijumfovala je nad invazionim trupama Austrougarske, čime je ostvarena prva saveznička pobjeda u ratu, što je podiglo ugled Srbije širom Evrope, uključujući i među protivnicima Nijemcima i Austrougarima.

Pod komandom generala Oskara Poćoreka, trupe austrougarske Balkanske armije prešle su preko Drine 12. avgusta, započevši masivne vojne operacije na teritoriji Kraljevine Srbije.

Invaziji je prethodila objava rata Srbiji, koju je Austrougarska uputila 28. jula 1914. godine, mjesec dana nakon atentata u Sarajevu.

Uporedo sa objavom rata, započeta su artiljerijska dejstva preko Save i Dunava, uključujući i vatru sa austrougarskog ratnog broda "Bodrog", po gradovima kao što su Beograd, Smederevo, Gradište i Šabac, čime je i formalno otpočeo Prvi svjetski rat.

Postoje i svjedočenja da su neka dejstva započela i prije zvanične objave rata.

Zvanični Beč dostavio je objavu rata Srbiji putem otvorenog telegrama 28. jula, u kojem je navedeno da je Dvojna monarhija u ratnom stanju sa Srbijom zbog nezadovoljstva odgovorom na ultimatum koji je 23. jula uručio u Beogradu austrougarski poslanik baron Gizl ministru finansija i zastupniku predsjednika vlade Lazaru Pačuu.

Vrhovna komanda srpske vojske ubrzo je preseljena u Kragujevac, a Vlada i državna tijela u Niš, u skladu sa naredbom od 25. jula.

Istraga nakon atentata u Sarajevu pokazala je da zvanične vlasti Srbije nisu bile umiješane u atentat koji je počinio Gavrilo Princip, iako su pojedina lica iz nižih državnih struktura bila povezana sa mladobosancima.

Tadašnja Vlada Srbije, zemlje koja je bila iscrpljena od prethodnih balkanskih ratova /1912-1913. godine/, odgovorila je veoma popustljivo na ultimatum Beča, prihvativši sve tačke, osim one koja se ticala učešća austrougarskih organa u sudskom postupku.

Ipak, Peta i Šesta austrougarska armija pod komandom generala Poćoreka započele su invaziju 12. avgusta iz pravca Bosne, dok je sa prostora Srema i Banata djelovala Druga armija, izvodeći artiljerijska i diverzantska dejstva, uglavnom na području Beograda.

Poćorekova kaznena ekspedicija brojala je oko 200.000 vojnika, dok su snage generala Stepanovića imale oko 185.000 ljudi. Austrougarske trupe zauzele su Loznicu i Šabac, obrazujući front dužine oko 160 kilometara. Načelnik Generalštaba, vojvoda Radomir Putnik, naredio je kontranapad.

Stepanović, prepoznavši strateški značaj Cera, formirao je udarnu grupu od Moravske divizije prvog poziva i Kombinovane divizije i poslao ih ka neprijatelju.

Kombinovana divizija krenula je usiljenim maršem u ranim jutarnjim časovima 15. avgusta pravcem Banjani – Svileuva – Draginje – Kaona – Krivaja – Cer, dužine oko 40 kilometara, i naišla na neprijatelja već u 23.00 na padinama Cera.

Presudna bitka odigrala se kod sela Tekeriš, gdje su vođene borbe prsa u prsa i artiljerijski dueli, a poslije nekoliko dana žestokih okršaja, srpske snage izvojevale su odlučujuću pobjedu.

Do 20. avgusta trajao je bijeg austrougarskih trupa ka Drini. Okupacione snage napustile su Šabac tokom noći 23. na 24. avgust, nakon žestokih borbi. Po podne, 24. avgusta, srpska vojska nalazila se na Savi, dotadašnjoj granici.

Poraz Poćorekovih trupa bio je potpun. Srbi su odnijeli trijumfalnu pobjedu.

Prema procjenama, srpske snage imale su više od 3.000 poginulih i oko 15.000 ranjenih, dok je austrougarska strana izgubila oko 8.000 vojnika, sa oko 30.000 ranjenih. Zarobljeno je 4.500 austrougarskih vojnika.

Tokom boravka na srpskoj teritoriji, austrougarske trupe počinile su brojne zločine u Mačvi, Pocerju i drugim krajevima, a ti zločini su dokumentovani i predstavljeni javnosti, zahvaljujući angažovanju Arčibalda Rajsa, poznatog kriminologa i profesora Univerziteta u Lozani, kojeg je srpska Vlada pozvala radi svjedočenja.

Ono što su strategi Beča i Berlina zamišljali kao kratku kaznenu ekspediciju, pretvorilo se u teško poniženje Austrougarske.