U Sloveniji svi Romi dobili status “bezbjednosne prijetnje”

Nakon usvajanja zakona koji policiji daje ovlašćenja da pretresa i nadzire domove u takozvanim “visokorizičnim” područjima vlada Slovenije optužena je da pretvara romska naselja u “bezbjednosne zone”, prenosi “Gardijan”.

Slovenački parlament je u ponedjeljak u ponoć podržao “Šutarov zakon”, nazvan po Alešu Šutaru, koji je ubijen u sukobu sa 21-godišnjim Romom, nakon što je u žurbi otišao u noćni klub zbog poziva u pomoć koji je dobio od sina.

Incident ispred kluba LokalPatriot u Novom Mestu, na jugu Slovenije, prošlog mjeseca doveo je do masovnih protesta, raspoređivanja policije u romskim naseljima i ostavke dvojice ministara, podsjeća britanski list.

Premijer Robert Golob iz partije Sloboda obećao je nove bezbjednosne mjere, za koje je kazao da “nisu usmjerene protiv bilo koje etničke grupe, već protiv samog kriminala”.

Međutim, kritičari su ocijenili da su izmjene diskriminatorne i da “čitavu manjinu tretiraju kao bezbjednosnu prijetnju”.

Evropska komisija pozvala je juče Sloveniju da osigura da nijedna zajednica ne trpi nesrazmjerne posljedice novog zakona.

“Sloveniju pozivamo da obezbijedi da sprovođenje takozvanog ‘Šutarovog zakona’, ne utiče nesrazmjerno na bilo koju zajednicu. Takođe, ne smije se stvoriti ranjivost zajednica koje su već izložene riziku. Naravno, važno je riješiti pitanje bezbjednosti i očuvati javni red, ali mjere moraju biti u potpunosti u skladu sa pravom Evropske unije i osnovnim pravima”, rekla je portparolka Evropske komije Eva Hrnčirova, prenijela je Slovenačka novinska agencija (STA).

Iz Komisije su saopštili da će zakon dodatno proučiti pošto ga potpiše predsjednica Slovenije Nataša Pirc Musar i kada zvanično stupi na snagu što se očekuje 2026. godine.

Međunarodna nevladina organizacija “Amnesti internešenel” je tražila da se glasa protiv tog zakona, osuđujući njegovu “zlonamjernu retoriku” i strahujući od njegove primjene “proizvoljno i na diskriminatorski način prema romskom stanovništvu”.

Nekoliko profesora Pravnog fakulteta Univerziteta u Ljubljani je u saopštenju upozorilo da su djelovi zakona neustavni.

Zakon o hitnim mjerama za jačanje javne bezbjednosti, koji je prvi put predstavljen dvije sedmice nakon Šutarove smrti, ublažen je prije konačnog glasanja u ponedjeljak, ali je zadržao niz spornih odredbi.

Policija će, bez sudskog naloga, moći da uđe na privatni posjed ili u prevozno sredstvo u “bezbjednosno rizičnom području” ukoliko je “neizbježno potrebno da se odmah zaplijeni vatreno oružje radi zaštite ljudi”. Takođe će moći da koristi tehnička sredstva za fotografisanje i snimanje, poput dronova ili sistema za prepoznavanje registarskih tablica, ako se procijeni da su ugroženi životi ili imovina. Zakon predviđa i produženje pritvora ukoliko osumnjičenom nije izrečena presuda u periodu od dvije godine, dok se za krivično djelo nasilništva uvodi stroža kazna zatvora u periodu od šest mjeseci do tri godine.

Uvedene su i posebne mjere za oduzimanje nezakonito stečene imovine i intervencije u socijalnoj zaštiti, poput slučaja kada se radi o maloljetnim roditeljima.

Prema zakonu, “bezbjednosno rizična područja” geografski određuje generalni direktor policije ili direktor policijske uprave, na osnovu bezbjednosne procjene.

Mensur Haliti, potpredsjednik Romske fondacije za Evropu, rekao je da je zakon diskriminatoran.

On je naveo: “Ovaj zakon pretvara čitava naselja u bezbjednosne zone, a njihove stanovnike u bezbjednosne kategorije. On smanjuje političku cijenu targetiranja onih koji su već isključeni iz slobodnog i pravičnog političkog učešća - radi političke koristi. Slovenija je učinila nešto što Evropa rijetko priznaje da se dešava unutar Unije: usvojila je zakon koji cijelu manjinu tretira kao bezbjednosnu prijetnju” kazao je on za “Gardijan”.

“Unija koja dopušta da strah postane politika kod kuće ne može držati lekcije svojim susjedima o demokratiji i vladavini prava. Ako Evropa ne može da održi svoje standarde unutar svojih granica, ne može ih uvjerljivo zahtijevati ni u inostranstvu”, dodao je Haliti.

Koalicija političkih partija sa ljevice odbila je da učestvuje u parlamentarnom postupku, ocijenivši zakon represivnim. Ipak, postoje dokazi o visokom stepenu javne podrške za njega.

Istraživanje koje je agencija Mediana sprovela za RTV Slovenija pokazalo je da se više od 60% ispitanika saglašava sa reakcijom vlade.

Po podacima Romskog savjeta Slovenije u toj zemlji s dva miliona stanovnika Slovenije je 15.000 Roma, mnogi u oko 100 kampova, od kojih samo trećina ima osnovne usluge poput vode i struje.

Zakon je usvojen uoči nacionalnih izbora u martu, na kojima partiji premijera Goloba prijeti poraz od desničarsko-nacionalističke Slovenačke demokratske stranke, koju predvodi bivši premijer Janez Janša.

SAD i Rusija tajno rade na novom planu za okončanje rata u Ukrajini?